De eerste reactie die ik van veel mensen kreeg toen ik vertelde dat mijn dansgroep een stuk over zelfmoord ging maken, was: ‘Oh. Waarom zo’n zwaar onderwerp? Dat is toch helemaal niet leuk om te doen?’ Dat klopt niet helemaal, en daarom laat ik je graag de lange weg naar de première van deze dans zien. Gewoon, om alles even uit te leggen.
Hoe het allemaal begon
Onze dansdocent Luciënne Lambermont begon het cursusjaar 2017 met de vraag ‘Wie van jullie kent iemand die wel eens heeft nagedacht over zelfmoord, of een poging heeft gedaan?’ Iedereen in de groep stak zijn hand op. Ze vertelde ons dat ze in haar carrière als dansdocent meerdere keren had meegemaakt dat een jong kind naar haar toekwam met dit heftige onderwerp. ‘En dan sta je daar, terwijl zo’n jong iemand je vertelt dat hij/zij het misschien makkelijker zou vinden om er een gewoon einde aan te maken. En dan denk je: maar je bent nog niet eens begonnen!’ Ze vertelde ons daarna dat ze graag een stuk over zelfmoord wilde maken, en dat ze daarvan een locatieproject wilde maken. Dat wil zeggen: ze wilde het stuk graag filmen en er een video van maken. Dat is gebeurd en goed gelukt: maar hoe?
Dansers als gedachtes
Mijn persoonlijke reactie: eh… Oké. Iedereen moest het even laten bezinken. Mijn ouders zeiden dat ze het nogal luguber vonden, allemaal. Ik antwoordde dat ik het daar wel mee eens was. Ik bedoel, je begint aan een nieuw, fris dansjaar, en dan krijg je zoiets op je dak. Ik moest even wennen en ik denk dat alle dansers zich er even overheen moesten zetten dat we zo’n beladen onderwerp aan zouden gaan pakken. Gelukkig was de lange, lange weg naar de uiteindelijke dans helemaal niet zo deprimerend en emotioneel als veel mensen denken. Integendeel: het choreograferen en het in elkaar zetten van het stuk was ontzettend gaaf. We hebben veel geleerd en erg veel lol gehad! Als dansers hebben we zelf een paar onderdelen van de dans gemaakt, zodat het echt ons eigen stuk is. Maar we hebben in die anderhalf jaar dat we met het stuk bezig zijn geweest niet alleen maar gedanst. We kregen ook theaterlessen over in welke delen van je lichaam je welke emoties voelt: woede in je schouders en armen, angst in je borst en verdriet in je buik. En natuurlijk hebben we enorm geoefend op duidelijke gezichtsuitdrukkingen. Daarnaast moesten we ons echt inleven in de emoties die we uitbeeldden: we hebben in de theaterlessen tegen elkaar staan schreeuwen en met elkaar gevochten, tot aan de blauwe plekken toe. Allemaal om de boodschap over te kunnen brengen. Op een gegeven moment had iedereen ook zijn eigen rol. Er waren tien dansers: twee worden gekweld door donkere gedachtes, twee proberen hen te helpen en de overige zes zijn de donkere gedachtes. Binnen die zes zijn er ook nog verschillende rollen, die iedereen min of meer voor zichzelf ontworpen heeft. Er was een boze gedachte, een gemene, een verdrietige etc. Dit zul je ook terugzien in de film.
Opnames op schuurpapier
We hebben de film opgenomen op de derde verdieping van de SoLow XXL in Eindhoven. Dat was een hele vreemde ruimte: alles kraakte en maakte vreemde geluiden, het was ontzettend stoffig en het rook er vreemd, maar bovenal maakten we ons zorgen om de vloer: onafgewerkt beton, dat zo ruw als schuurpapier was. De film zou het mooist zijn als we op blote voeten op de industrievloer dansten. Daar stonden we dan. Met zijn tienen probeerden we voorzichtig een paar pasjes te dansen zonder onze voeten volledig om zeep te helpen, maar dat was vergeefse moeite. Nadat we een werkend stopcontact hadden gevonden – dat zich heel handig in het plafond bevond – ben ik bovenop een creatieve constructie van een stoel en een winkelkrukje geklommen om de stofzuiger van stroom te voorzien. We hebben de ruimtes die we wilden gebruiken zo grondig mogelijk gestofzuigd en de oude uitstekende spijkers aan de kant gegooid. Toen was het tijd om te gaan filmen. Ieder shot, dat wil zeggen iedere 4 of 5 seconden van de dans, moesten we minstens 4 keer opnieuw doen, om alles perfect op film te zetten. De dans duurt in totaal ongeveer vijf minuten, dus het filmen heeft lang geduurd. Daar kwam nog bij dat we de hele dans twee keer moesten filmen, omdat we twee ruimtes hebben gebruikt. In totaal hebben we zo’n drie uur aan een stuk gefilmd. En daarna was het tijd voor cake en fotosessies. Onze voeten waren zo vies van het vele stof, dat ze een week later nog steeds niet helemaal schoon waren. Ook zaten onze voeten en benen onder de schrammen en blauwe plekken van de pijnlijke vloer. Maar het was het allemaal waard.
Kippenvel
Soms heb je niet door hoe veel je jezelf kan veranderen als je een rol speelt. Ik schrok van mezelf, en ik schrok van andere dansers in de film. Iedereen heeft zich zo ontzettend knap ingeleefd in zijn eigen rol en de emoties in het stuk zijn zo rauw, dat het stuk me nog steeds kippenvel geeft. Ook al heb ik de dans al honderden keren gedaan, en heb ik de film al heel vaal gezien. Ik ben niet per se een sentimenteel persoon, maar deze film maakt wat in je los: het doet precies wat het moet doen, namelijk een boodschap overbrengen. En, zo beredeneerden wij later, het moet ook een gespreksopener zijn. Als mensen de film zien, moeten ze erover kunnen praten met elkaar. En hopelijk helpt ons stuk mensen die zich herkennen in de donkere gedachten in de film.
Rode loper
De stilte die viel toen de groep voor de eerste keer het eindresultaat zag, werd gevolgd door uitbundige ideeën. ‘We moeten dit aan mensen laten zien!’ ‘We moeten hier echt iets mee doen!’ ‘We moeten deze boodschap verspreiden!’ De hele dansles hebben we gebrainstormd over van alles en nog wat, en daarna hebben we binnen drie weken de première gepland. De dresscode was ‘casual chic’, waarbij ik dus precies helemaal en absoluut niet wist wat ik aan moest trekken, maar uiteindelijk zijn we allemaal vrij netjes en op hoge hakken gekomen. We waren ontzettend enthousiast om de film te laten zien, maar ook erg nerveus voor de reacties. Door alle stress maakten we een filmpje in plaats van een foto, wat een hilarische video heeft opgeleverd (check de Instagram van het Mediahuis Helmond). Toen we eenmaal het podium opgingen, was het helemaal oké. We konden antwoord geven op de vragen die ons gesteld werden ter presentatie en inleiding van de film, omdat we allemaal het volledige proces hadden meegemaakt. We konden lachen om onze behind-the-scenes video, en een beetje huilen om de uiteindelijke film. En de reacties waren fantastisch: iedereen was net zo enthousiast als wij, en momenteel worden er plannen gemaakt om het stuk te gaan gebruiken op middelbare scholen. Want hoe heftig het onderwerp zelfmoord ook is, en hoe donker de gedachtes van sommige mensen ook zijn; zelfmoord komt steeds vaker voor. Iedereen heeft er wel eens mee te maken gehad (denk alleen al aan de dansers in onze groep, die allemaal hun vinger konden opsteken bij Luciënnes eerste vraag, anderhalf jaar geleden), en er moet iets aan gedaan worden. Bekijk daarom vooral even de film via het YouTube-kanaal van het Kunstkwartier Helmond, en durf erover te praten.
